Allah, günahlarından peşmanlıq duyanların tövbələrini qəbul edər, onları bağışlayar Allah, sonsuz bağışlayıcı olandır. Quranın bir ayəsində Rəbbimiz bu gerçəyi bizlərə "Əgər Allah, insanları zülmləri üzündən cəzalandırsaydı, yer üzündə heç bir canlını sağ buraxmazdı. Lakin onlara müəyyən müddət möhlət verər. Əcəlləri gəlib çatdıqda isə bircə saat belə nə geri qalar, nə də irəli keçə bilərlər" (Nəhl Surəsi, 61) sözləriylə bildirməkdədir.
Allah, bu anda siz bu kitabı oxuyarkən də, həm sizə, həm də bütün insanlara bir müddət tanımaqdadır. Həqiqətən iman edənlər üçün bu çox xeyirli bir müddətdir. Allahdan qorxub çəkinən hər insan, ən kiçiyindən ən böyüyünə qədər hər günahı üçün Allaha tövbə edib, Onun bağışlamasını diləyə bilər, günahlarının bağışlanmasına ümid edə bilər. İnsan tövbəsində səmimi olduğu müddətcə Allah hər günahı bağışlayandır. Allahın sonsuz bağışması, Quranda belə bildirilmişdir:
Allah, bu anda siz bu kitabı oxuyarkən də, həm sizə, həm də bütün insanlara bir müddət tanımaqdadır. Həqiqətən iman edənlər üçün bu çox xeyirli bir müddətdir. Allahdan qorxub çəkinən hər insan, ən kiçiyindən ən böyüyünə qədər hər günahı üçün Allaha tövbə edib, Onun bağışlamasını diləyə bilər, günahlarının bağışlanmasına ümid edə bilər. İnsan tövbəsində səmimi olduğu müddətcə Allah hər günahı bağışlayandır. Allahın sonsuz bağışması, Quranda belə bildirilmişdir:
"Əgər Allahın sizə neməti və mərhəməti olmasaydı, Allah tövbələri qəbul edən, hikmət sahibi olmasaydı halınız necə olardı! (Nur Surəsi, 10)
Allah, sonsuz bağışlayıcı olduğundan insan üçün hər vaxt bir qurtuluş ümidi vardır. Tövbələri qəbul edən, fəzl və rəhmət sahibi olan Rəbbimiz, insanlara olan mərhəmətindən ötəri onlara həyatları boyunca qurtuluş imkanı təmin etmiş, onlara tövbələri qəbul edən olduğunu bildirmişdir. Allahın bütün bu nemətlərinə və rəhmətinə baxmayaraq, Allahı unudanlar, Ona möhtac olduqlarının fərqində olmadan yaşayanlar, həqiqətən qəflət içindədirlər. Dünya həyatında Rəbbimizin rəhmətini, sevgisini və nemətlərini gərəyi kimi təqdir edə bilməmələri, bu kəslərin axirətdə cəhənnəm əzabıyla qarşılıq görmələrinə səbəb olacaq.
“Əlbəttə, Allah istədiyinə Öz köməyi ilə qüvvət verər. Şübhəsiz ki, bəsirət sahiblərindən ötrü bir ibrət dərsidir. (Al-İmran Surəsi, 13 )
Allah öz yolunda olanların qoruyucusu və köməkçisidir
Allaha ürəkdən bağlanan, Onun yolunda olan hər insan Rəbbimizin özünü qoruduğuna, Onun isti və yaxın təqibinə hər an şahid olar. Allah, səmimi olaraq edilən, haramdan çəkinilən və halala uyğun olan hər işdə möminlərin yolunu açar, onlara asanlıq verər. Allah, Quranın bir çox ayəsində möminlərə mütləq kömək edəcəyini, onları qoruyacağını və daim üstün mövqeyə gətirəcəyini vəd etməkdədir. Allah bu ayələrdən birində belə buyurmaqdadır:
Allaha ürəkdən bağlanan, Onun yolunda olan hər insan Rəbbimizin özünü qoruduğuna, Onun isti və yaxın təqibinə hər an şahid olar. Allah, səmimi olaraq edilən, haramdan çəkinilən və halala uyğun olan hər işdə möminlərin yolunu açar, onlara asanlıq verər. Allah, Quranın bir çox ayəsində möminlərə mütləq kömək edəcəyini, onları qoruyacağını və daim üstün mövqeyə gətirəcəyini vəd etməkdədir. Allah bu ayələrdən birində belə buyurmaqdadır:
“Möminlərə kömək etmək Bizə vacibdir!” (Ər-Rum Surəsi, 47)
Allahın hər an köməyiylə dəstəklədiyi möminlərə dair ən gözəl nümunələrdən biri Hz. Musanın həyatıdır. Hz. Musa, yaşadığı şəhərdən qaçdıqdan sonra, Allaha "Ey Rəbbim! Mən Cənin mənə nazil eəcəyin xeyirə möhtacam!" (Əl-Qəsəs Surəsi, 24) deyərək dua etmişdir. Allah onun duasını qəbul etmiş və onu birliklə müqayisə etmişdir. Bu şəkildə Hz. Musa, etibarlı insanların yanında qalma və iş imkanı tapmışdır.
Allah, Hz. Musaya peyğəmbərlik verdikdən sonra, Hz. Musanın istəyi üzərinə onu qardaşı Hz. Harun ilə dəstəkləyərək gücləndirmişdir. Firon və ordusunun Hz. Musa və Hz. Harunun arxalarına düşdükləri sırada, Allah yenə onlara kömək etmişdir. Allah, dənizi yararaq, Hz. Musa və yanındakıları keçə biləcəkləri bir yerə gətirib çıxarmış, Firon və ordusunu isə suda boğmuşdur. Allah Hz. Musa və Hz. Haruna olan köməyini Saffat Surəsində belə bildirər:
Allah, Hz. Musaya peyğəmbərlik verdikdən sonra, Hz. Musanın istəyi üzərinə onu qardaşı Hz. Harun ilə dəstəkləyərək gücləndirmişdir. Firon və ordusunun Hz. Musa və Hz. Harunun arxalarına düşdükləri sırada, Allah yenə onlara kömək etmişdir. Allah, dənizi yararaq, Hz. Musa və yanındakıları keçə biləcəkləri bir yerə gətirib çıxarmış, Firon və ordusunu isə suda boğmuşdur. Allah Hz. Musa və Hz. Haruna olan köməyini Saffat Surəsində belə bildirər:
“Biz Musa və Haruna da nemət bıxş etdik. Onların hər ikisini böyük fəlakətdən qurtardıq. Onlara yardım etdik və onlar qalib gəldilər”. (Əs-Saffat Surəsi, 114-116)
Allah, Hz. Nuha da kömək etmiş, qövmünə gələcək bir tufandan onu və digər inananları qorumaq üçün, Hz. Nuha bir gəmi düzəltməsini vəhy etmişdir. Allah, Hz. İsanı isə, çarmıxa çəkilərək öldürülmək üzrəykən, Öz Qatına yüksəldərək qorumuşdur. Allah, Hz. Yusifi zindandan qurtarmış, ona mövqe nəsib etmişdir. Rəbbimiz, Peyğəmbərimiz Hz. Məhəmmədə də daim kömək etmiş, onun üzərindəki yükü yüngülləşdirmişdir. Allah, Quran ayələriylə Peyğəmbərimizin (s) vəlisi, qoruyucusu və köməkçisi olduğunu müjdələyərək möminlərin ürəklərinə dinclik və güvənmək duyğusu vermişdir.
Allahın, iman edənlərə olan köməyini müjdələdiyi ayələrdən bəziləri belədir:
Allahın, iman edənlərə olan köməyini müjdələdiyi ayələrdən bəziləri belədir:
“De: “Əgər Allah sizə bir pislik, yaxud bir yaxşılıq diləsə, Allahın sizin haqqınızda görəcəyi bu işə kim mane ola bilər?!” Onlar, özləri üçün Allahdan başqa nə bir hami, nə də bir mədədkar tapa bilməzlər”. (Əhzab Surəsi, 17)
“And olsun ki, peyğəmbər bəndələrimiz haqqında əvvəlcədən bu sözümüz deyilmişdi: “Onlar mütləq qalib gələcəklər”. Bizim əsgərlərimiz labüd olaraq zəfər çalacaqlar!” (Əs-Saffat Surəsi, 171-173)
“Ey iman gətirənlər, Əgər siz Allaha yardım göstərsəniz, O da sizə yardım göstərər və sizi sabitqədəm edər”. (Muhəmməd Surəsi, 7)
İnsan hər anında Allaha möhtacdır. Heç bir insanın, Allahın xaricində bir köməkçisi yoxdur. Hər hansı bir çətinliklə qarşılaşdığında ona kömək çatdıra biləcək olan yalnız Allahdır. Allah, insanlara rəhmət olaraq, dünya həyatında qarşılaşa biləcəkləri çətinlikləri yox edə bilmələri üçün bir çox nemət yaratmışdır. İnsanın bu nemətlərdən faydalanarkən, bunları müstəqil güc sahibi bir varlıq olaraq düşünməsi böyük bir səhv olar. Çünki gerçəkdə bütün bunları yaradan Allahdır və hər biri ancaq Allahın diləməsiylə insanlar üçün bir nemətə və rəhmətə çevrilməkdədir. Sözgəlişi xəstəliyi üçün həkimdən kömək istəyən bir insana, gerçəkdə bu köməyi çatdıracaq olan yalnız Allahdır. Həkim isə ancaq Allahın diləməsiylə insana şəfa təmin edə bilər. Eyni şəkildə haqqını qoruması üçün vəkil olaraq özünə bir vəkil tutan kimsənin də əsl vəkili ancaq Allahdır. Vəkil ancaq Allahın diləməsiylə bir insanın haqqını qoruya bilər, ya da onun üçün ədaləti təmin edə bilər. Gerçəkdə isə hadisələri ən gözəl şəkildə nəticələndirən və insana nemətini çatdıran yalnız Allahdır.
Hər işində daim Allaha yönəlib dönən, yalnız Rəbbimizi vəkil edən insanın tək dostu və köməkçisi Allahdır. Allah, möminlərə dilədiyi yollardan köməyini çatdırar. Bu gerçəklərin fərqində olan bir insan, heç bir zaman üçün insanlardan və ya başqa güclərdən mədət ummaz. Bütün köməyin Allahdan gəldiyini bilər, hər şeyi Allahdan istər. Bir müvəffəqiyyət qazandığında, qalib gəldiyində, faydalı işlə qarşılaşdığında dərhal Allaha yönəlib şükr edər, köməyindən ötəri Allaha məmnunluq duyar. Həyatı boyunca Allahın köməyini və dəstəyini gördüyü və bütün bu hadisələri yaradanın Allah olduğunu bildiyi üçün əsl olaraq Rəbbimizə minnətdarlıq duyar və Ona qəlbən və coşğulu bir sevgiylə bağlanar. Allah, insanların gerçək dostunun və köməkçisinin ancaq Özü olduğunu Quranda belə xatırladar:
Hər işində daim Allaha yönəlib dönən, yalnız Rəbbimizi vəkil edən insanın tək dostu və köməkçisi Allahdır. Allah, möminlərə dilədiyi yollardan köməyini çatdırar. Bu gerçəklərin fərqində olan bir insan, heç bir zaman üçün insanlardan və ya başqa güclərdən mədət ummaz. Bütün köməyin Allahdan gəldiyini bilər, hər şeyi Allahdan istər. Bir müvəffəqiyyət qazandığında, qalib gəldiyində, faydalı işlə qarşılaşdığında dərhal Allaha yönəlib şükr edər, köməyindən ötəri Allaha məmnunluq duyar. Həyatı boyunca Allahın köməyini və dəstəyini gördüyü və bütün bu hadisələri yaradanın Allah olduğunu bildiyi üçün əsl olaraq Rəbbimizə minnətdarlıq duyar və Ona qəlbən və coşğulu bir sevgiylə bağlanar. Allah, insanların gerçək dostunun və köməkçisinin ancaq Özü olduğunu Quranda belə xatırladar:
“Biz hər hansı bir ayəni ləğv edər və ya onu unutdururuqsa, ondan daha yaxşısını, yaxud ona bənzərini gətiririk. Allahın hər şeyə qadir olduğunu bilmirsənmi?! Məgər sən bilmirsən ki, göylərin və yerin səltənəti ancaq Allaha məxsusdur və sizin Allahqdan başqa bir dostunuz və yardımçınız yoxdur?!” (Əl-Bəqərə Surəsi, 106-107)
Allah dualara razılıq edəndir
İnsanın özünə aid müstəqil bir gücü yoxdur. Həyatının hər anında, qarşılaşdığı hər hadisədə Allahın gücünə, özünə rəhmət edib, lütfünü və nemətini bağışlamasına, qoruyub gözləməsinə möhtacdır. Sonsuz mərhəmət sahibi olan Rəbbimiz, insanlara, bütün dualarına və hər çağırışlarına razılıq edəcəyini bildirərək onları köməyiylə müjdələmişdir:
İnsanın özünə aid müstəqil bir gücü yoxdur. Həyatının hər anında, qarşılaşdığı hər hadisədə Allahın gücünə, özünə rəhmət edib, lütfünü və nemətini bağışlamasına, qoruyub gözləməsinə möhtacdır. Sonsuz mərhəmət sahibi olan Rəbbimiz, insanlara, bütün dualarına və hər çağırışlarına razılıq edəcəyini bildirərək onları köməyiylə müjdələmişdir:
“Bəndələrim Məni səndən soruşduqda söylə ki, Mən yaxınam. Dua edib Məni çağıranın duasını qəbul edərəm. Gərək onlar da Mənim çağırışımı qəbul edib Mənə iman gətirsinlər. Bununula da, ola bilsin ki, doğru yola yetişsinlər”. (Əl-Bəqərə Surəsi, 186)
“Rəbbiniz buyurdu: "Mənə dua edin, Mən də sizin dualarınızı qəbul edim. Mənə ibadət etməyi təkəbbürlərinə sığışdırmayanlar Cəhənnəmə zəlil olaraq girəcəklər!” (Əl-Mumin Surəsi, 60)
Yer üzündəki hər şeyin tək hakimi və hər insanın, hər varlığın, maddi-mənəvi hər şeyin tək sahibi olan Allahın, insanın hər istəyini eşitməsi, ağlından keçən hər şeyi bilməsi və dualarına razılıq etməsi, insan üçün çox böyük bir nemət və rəhmətdir.
İnsan, Allahın razılığına, halal və haram sərhədinə uyğun gələrək, heç bir məhdudlaşdırma olmadan Rəbbimizdən hər şeyi istəyə bilər. Allah, Quranda bir çox peyğəmbərin duasına yer vermiş və Özünün bu dualara necə razılıq etdiyini bildirmişdir:
İnsan, Allahın razılığına, halal və haram sərhədinə uyğun gələrək, heç bir məhdudlaşdırma olmadan Rəbbimizdən hər şeyi istəyə bilər. Allah, Quranda bir çox peyğəmbərin duasına yer vermiş və Özünün bu dualara necə razılıq etdiyini bildirmişdir:
“Əyyubu da yada sal! Bir vaxt o, Rəbbinə yalvarıb dua edərək belə demişdi: “Mənə bəla üz verdi. Sən rəhmlilər rəhmlisisən!” Biz duasını qəbul buyurduq, onu düçar olduğu bəladan qurtardıq. Dərgahımızdan bir rəhmət və ibadət edənlərə ibrət dərsi olsun deyə, övladlarını qaytarıb ona verdik, üstəlik bir o qədər də əlavə etdik”. (Əl-Ənbiya Surəsi, 83-84)
“Zun-Nunu (balıq sahibi Yunisi) da xatırla! Bir zaman o, qəzəblənərək çıxıb getmiş və onu möhnətə düçar etməyəcəyimizi güman etmişdi. Amma sonra qaranlıqlar içində: “Səndən başqa heç bir tanrı yoxdur. Sən paksan, müqəddəssən! Mən isə, həqiqətən, zalımlardan olmuşam” – deyib dua etmişdi. Biz onun duasını qəbul buyurduq onu qəmdən qurtardıq. Biz möminlərə belə nicat veririk!” (Əl-Ənbiya Surəsi, 87-88)
“Zəkəriyyanı da yada sal! Bir vaxt o: “Ey Rəbbim! Məni tək buraxma. Cən varislərin ən yaxşısısan! ” – deyə yalvarıb Rəbbinə dua etmişdi. Biz duasını qbul buyurduq, ona Yəhyanı əxş etdik və zövcəzini qabil bir hala gətirdik. Onlar xeyirli işlər görməyə tələsər, ümid və qorxu ilə Bizə ibadət edirdilər. Onlar Bizə müti idilər”. (Əl-Ənbiya Surəsi, 89-90)
“Həqiqətən, Nuh Bizə dua etmiş, onun duası necə də gözəl qəbul olunmuşdu! Biz onu və ailəsini böyük fəlakətdən qurtardıq. Məhz onun nəzlini baqi etdik”. (Əs-Saffat Surəsi, 75-77)
Allah Nəml Surəsində, yalnız peyğəmbərlərin deyil, çətinlik və ehtiyac içində olan hər kəsin duasına razılıq etdiyini bildirməkdədir:
“Yaxud əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi Ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran, şəri covuşduran, sizi yer üzünün varisləri edən kimsə?! Məgər Allahla yanaşı başqa bir tanrımı var?! Allah Ona şərik qoşduqlarından ucadır!” (Ən-Nəml Surəsi, 62)
“Rəbbinizə yalvara yalvara, həm də gizlicə dua edin. Şübhəsiz ki, O, həddi aşanları sevməz! Yer üzü düzəldikdən sonra, orada fəsad törətməyin. Ona həm qorxu, həm də ümidlə dua edin. Həqiqətən, Allahın mərhəmətiyaxşılıq edənlərə çox yaxındır! (Əl-Ə'raf Surəsi , 55-56 )
Bir insanın, Allahdan dilədiyi bir şeyin reallaşdığını görməsi, onun üçün böyük bir sevinc qaynağıdır. Allahın hər an yanında olduğunu, özünü gördüyünü, eşitdiyini, hər düşüncəsindən xəbərdar olduğunu bilmək, səmimi olduğu müddətcə Allahın hər işində özünə kömək edəcəyini, hər istəyini qəbul edəcəyini ümid etmək, bir möminin Allaha olan sevgisini, təslimiyyətini və könüldən bağlılığını artırar.
Allah sonsuz ədalət sahibidir
İnsan, həyatı boyunca bir çox insanın ədalətsizliyinə şahid ola bilər. Kimi ticarətində, kimi şahidliyində, kimi də bir mövzu haqqında qərar verərkən ədalətli davranmaz, öz mənfəətlərini qoruyar və ya ədalətli davranmağı düşünməz. Ədalət, bir insanın üstün əxlaq sahibi, dürüst və səmimi olduğunun ən əhəmiyyətli göstəricilərindən biridir. Cəmiyyətdə mənfəətlərinin zədələnilməsini də gözə alaraq ədalətli və haqq niyyətli davranan insanlara qarşı sevgi və hörmət edilər. Cəmiyyət içində də bu istiqamətləriylə bilinən insanlar, fərqli düşüncəli olsalar da hörmət görərlər, hətta qəhrəman elan edilərlər.
Allah isə sonsuz ədalət sahibidir. Allah hər hökmünü ədalətlə verər. Bütün insanlar, tarix boyunca Allah Qatında layiq olduqları qarşılığı almışlar və bundan sonra da əskiksiz olaraq alacaqlar. Hər insan, Allah Qatında etdiklərinin tam qarşılığını tapar. Allah, ədalətinin axirət günündə necə qüsursuzca təcəlli edəcəyini ayələrində belə bildirər:
İnsan, həyatı boyunca bir çox insanın ədalətsizliyinə şahid ola bilər. Kimi ticarətində, kimi şahidliyində, kimi də bir mövzu haqqında qərar verərkən ədalətli davranmaz, öz mənfəətlərini qoruyar və ya ədalətli davranmağı düşünməz. Ədalət, bir insanın üstün əxlaq sahibi, dürüst və səmimi olduğunun ən əhəmiyyətli göstəricilərindən biridir. Cəmiyyətdə mənfəətlərinin zədələnilməsini də gözə alaraq ədalətli və haqq niyyətli davranan insanlara qarşı sevgi və hörmət edilər. Cəmiyyət içində də bu istiqamətləriylə bilinən insanlar, fərqli düşüncəli olsalar da hörmət görərlər, hətta qəhrəman elan edilərlər.
Allah isə sonsuz ədalət sahibidir. Allah hər hökmünü ədalətlə verər. Bütün insanlar, tarix boyunca Allah Qatında layiq olduqları qarşılığı almışlar və bundan sonra da əskiksiz olaraq alacaqlar. Hər insan, Allah Qatında etdiklərinin tam qarşılığını tapar. Allah, ədalətinin axirət günündə necə qüsursuzca təcəlli edəcəyini ayələrində belə bildirər:
“Bir gün bütün insanları öz imamları ilə birlikdə çağıracağıq. Əməl dəftərləri cağ əllərinə verilənlər onu oxuyar. Onlara tük qədər haqsızlıq edilməz”. (Əl-İsra Surəsi, 71)
De: “Ona qoşduğunuz şərikləri bir mənə göstərin. Xeyr. Yenilməz qüvvət, hikmət sahibi ancaq O Allahdır”. (Səba Surəsi, 26)
Allahın ədalətindən əmin olmaq isə insanın Allaha sərhədsiz bir sevgi və etibarla təslim olmasına vəsilə olar. Belə bir insan hansı hadisələ qarşılaşırsa qarşılaşsın, Allahın ədalətinin daim təcəlli etdiyindən əmin olar, Rəbbimizin özü üçün yaratdığı hər hadisəni sevinclə qarşılayar.
“Yer üzündə baş verən və sizin öz başınıza gələn elə bir müsibət yoxdur ki, Biz onu yaratmamışdan əvvəl, o, bir kitabda yazılmamış olsun. Bu, Allah üçün çox asandır! (Əl-Hədid Surəsi, 22)
“Göyləri və yeri altı gündə xəlq edən, sonra ərşi yaradıb hökmü altına alan Odur. O, Yerə girəni də, göydən enəni də, qalxanı da bilər. Siz harada olsanız, O sizinlədir. Allah, sizin nə etdiklərinizi görəndir! (Əl-Hədid Surəsi, 4)